شب یلدا چی درست کنم؟ شب یلدا شام چی بپزم؟ چقدر از رسم غذای شب یلدا در شهرهای مختلف ایران خبر دارید؟ واقعیت این است که آداب و رسوم شب یلدا بسیار مختلف است که این هم ریشه در فرهنگ و سنت کهن کشورمان دارد. یکی از این رسم‌های قدیمی شب چله مربوط به غذاهای خوشمزه و مخصوص شب یلدا است. در این مقاله از سرویس آشپزی در مجله کوروش بر اساس رسم غذای شب یلدا در اقصی نقاط ایران آموزش چند مدل از غذاهای محلی شب یلدا در شهرهای مختلف و فلسفه خوردن این غذاها در شب یلدا را به همراه فیلم طرز تهیه غذاهای شب یلدا برای شما آماده کرده‌ایم.
فلسفه غذاهای شب یلدا در شهرهای مختلف ایران
«یلدا» طولانی‌ترین شب سال و روز اتمام پاییز و آغاز فصل سرد زمستان است. اما فلسفه خوردن غذاهای شب یلدا چیست؟ در شب یلدا خوردن انواع غذاهای خوشمزه مخصوص شب یلدا و انواع آش برای گرم کردن بدن و جلوگیری از بروز سرماخوردگی در فصل زمستان بسیار رایج است.
در اکثر شهرهای ایران به عنوان غذای شب یلدا خوراکیهای گرم و آبدار پخته میشود. انواع دلمه، کوفته تبریزی و قورمه سبزی از جمله غذاهای محلی شب یلدا هستند که اهالی بسیاری از شهرهای ایران برای شام شب یلدا طبخ می‌کنند.
از طرف دیگر از آنجایی که «انار» نماد شادی و زایش در شب یلدا است، معمولاً در بسیاری از شهرها برای پخت غذای شب یلدا غذاهایی انتخاب میشود که در آن‌ها از انار یا رب انار استفاده شده است. انار سرشار از ویتامین ث است و برای تقویت سیستم ایمنی بدن و خون‌سازی بسیار مفید است.
غذای مخصوص شب یلدا در شهرهای مختلف، بنا بر رسم و رسوم یلدایی، طبخ و سرو میشود. فسنجان، مرغ ناردون و ماهی شکم پر در دسته غذاهایی قرار می‌گیرند که در ترکیب آن‌ها انار و رب انار داریم و معمولاً در لیست غذاهای شب یلدا در گیلان و مازندران قرار دارند. قزوینی‌ها نیز برای احترام به فلسفه غذاهای یلدا و به جا آوردن رسم غذای شب یلدا در این شب انار پلو می‌خورند و این گونه از طعم لذیذ انار لذت می‌برند.
برای تهیه غذاهای شب یلدا از مواد مثل گوشت گوسفند، گوشت ماهی، گوشت چرخ کرده، گوشت گاو و گوساله، گوشت مرغ، انواع چاشنی و ادویه جات، رب انار، روغن مایع و روغن جامد، برنج، حبوبات و … استفاده میشود که شما می‌توانید این مواد غذایی را از فروشگاه‌های زنجیره‌ای افق کوروش به روش‌های حضوری، تلفنی و اینترنتی از فروشگاه‌های زنجیره‌ای افق کوروش تهیه کنید.
غذاهای مخصوص شب یلدا در شیراز
در میان غذاهای مخصوص شب یلدا در شیراز، «کلم پلو» و «قنبر پلو» یا «غم بر پلو» از همه معروف‌تر است. غذای شب یلدا در شیراز از کلم قمری یا کلم سنگ که به صورت خلالی خرد شده است استفاده میشود. معمولا به خاطر این‌که این نوع کلم در شهرهای دیگر در طرز تهیه انواع آش یا ترشی‌های مختلف استفاده میشود، کمتر شناخته شده است. به همین خاطر از کلم برگ در کلم پلو هم استفاده میشود.
در ضمن کلم پلو شیرازی با کوفته قلقلی یا کوفته ریزه درست میشود و سبزی‌های معطر از جمله ترخون، ریحان و شوید، عطر خاصی به این غذا می‌دهند. شیرازی‌ها معمولا کلم پلو را با سالاد شیرازی سرو می‌کنند. «آش انار» هم به عنوان پیش غذا در منوی شام یلدا شیرازی‌ها به عنوان غذای شب چله سرو میشود.
غذای شب یلدای خوزستانی‌ها
اهوازی‌ها و خوزستانی‌ها به غذاهای دریایی علاقه خاصی دارند. در ضمن سبزی‌های محلی و بومی این استان هم برای طعم دادن به این غذاها استفاده می‌شوند. از طرفی طعم تند و تیز غذاهای اهوازی مشهور است. در میان غذاهای شب یلدای اهوازی‌ها، «قلیه ماهی»، «خورشت سبزی» و «ماهی شکم پر» جایگاه ویژه‌ای دارد.
«ماهی شکم پر» در اهواز معمولا با ماهی صبور درست میشود که روی آتش پخته میشود. در قلیه ماهی هم از ترکیب ماهی با رب انار ملس یا رب گوجه فرنگی، تمبر هندی، سبزی قلیه (گشنیز و شنبلیله (حلبه))، سیر و ادویه‌‌های مخصوص استفاده میشود. قلیه ماهی با برنج چلو سرو میشود. از دیگر غذاهای محبوب در این استان می‌توان به قلیه میگو و امگشت پلو هم اشاره کرد که معمولا بین عرب‌ها طرفدار دارد.
رسم غذای شب یلدا در مازندران
مازندرانیها به شب یلدا چله شو می‌گویند. مازندرانیها برای غذای شب یلدا حتما یکی از انواع پلو را تهیه می‌کنند. قدیمی‌های این شهر باور دارند که خوردن برنج یا گندم شگون در شب چله دارد.
در سفره شام یلدای مازندرانیها معمولا غذاهای مختلفی از جمله:
معمولا کلاردشتی‌ها سبزی پلو را با سبزی فراوان و روغن گوسفندی می‌پزند. در ضمن به سلیقه زنان، شاخه‌ای از یک گل یا سبزه هم در سفره شب یلدا قرار داده میشود.
انار پلو، غذای شب یلدای قزوینی‌ها
قزوینی‌ها یک غذای لذیذ برای شام یلدا دارند به نام «انار پلو». این غذا به صورت پلوی مخلوط با مرغ یا گوشت درست میشود و بعد از پخت با دانه‌‌های انار و انواع خلال مخلوط میشود. برای عطر بیشتر از گشنیز خرد شده تازه هم در این غذا استفاده میشود.
البته این غذا در شیراز هم پخته میشود. مرغ یا گوشتی که در طرز تهیه انار پلو استفاده میشود، می‌تواند بعد از پخت مکعبی ریز یا ریش ریش باشد. در کنار انار پلو، قیمه نثار هم یکی از محبوب‌ترین غذاهای شب یلدا قزوینی‌ها است.
رسم غذای شب یلدا در تبریز
غذاهای شب یلدا در تبریز چیست؟ تبریزی‌ها با انبوهی از غذاهای خوشمزه به پیشواز شب یلدا می‌روند. در کنار دسرهای شیرین و مخصوص این شهر، پختن یک شام لذیذ یکی از هنرهای کدبانوهای تبریزی است. «کوفته تبریزی» در بالای لیست غذای مخصوص شب یلدا در تبریز قرار دارد. این غذا با گوشت چرخ‌کرده، لپه، برنج، سبزی و ادویه کوفته تبریزی و … درست میشود.
«خشیل» هم یکی از غذاهای محبوب شب یلدا در آذربایجان شرقی و غربی است. این غذا با بلغور و شیره یا عسل درست شده و به عنوان غذایی که بدن را در مقابل سرمای زمستان محافظت می‌کند، شناخته میشود.
یک دسر خوشمزه شب یلدا به اسم «پالدا» هم که بافتی رقیق‌تر از مسقطی دارد، برای این شب تهیه میشود. این دسر معمولا در پیاله‌های یک نفره درست میشود و در آن اثری از روغن نیست. نشاسته جزو اصلی این دسر خوشمزه زرد رنگ تبریزی برای شب یلدا است.
رسم غذای شب یلدا در سنندج
سنندجیها برای شب یلدا، «دلمه برگ مو» یا «دلمه کلم برگ» درست می‌کنند. محتوای دلمه‌ها معمولا گوشت چرخ کرده، برنج و … است. علاوه بر دلمه، خوراکیهای دیگری مثل ماست، روغن، کره محلی، شیره انگور، رب انار، پیاز و خربزه ترش را هم می‌توانید در سفره شام سنندجیها ببینید.
خربزه ترش یا کالک ترش هم یک دسر بعد از خوردن شام سنگین و چرب سنندجیها در شب چله است. این خربزه‌های محلی کوچک از چند ماه قبل از شب یلدا در سرکه خوابانده می‌شوند تا برای این شب آماده باشند. «آنو» هم جزو خوراکیهای این شهر برای شب چله است. برای درست کردن آنو، خوشه‌های انگور را در زیرزمین یا سایه، نخ و از سقف آویزان می‌کنند و شب یلدا می‌خورند.
رسم غذای شب یلدا در لرستان
غذای شب یلدای لرستانی‌‌ها سبزی پلو با ماهی، قورمه سبزی و … است. اما یک پیش غذای مخصوص شب یلدای لرستانی «گندم شیره» است. برای درست کردن گندم شیره باید گندم از چند ساعت قبل در شیره خیسانده شود. به این ترکیب نمک و زردچوبه هم اضافه میشود. سپس آن را روی ساج، برشته و با خلال بادام، گردو، کشمش، سیاه دانه و کنجد مخلوط و سرو می‌کنند.
غذای شب یلدای زنجانی‌ها
غذای محلی شب یلدا در زنجان، یک غذای ساده با طبع گرم است. در شهر زنجان، برای شام شب یلدا، «خاگینه خرما» درست می‌کنند. معمولا این شام برای شب یلدا با خرمای زاهدی درست میشود. کشمش، خلال بادام، پسته، تخم مرغ و پیاز به همراه ادویه‌‌های معطر، اجزای اصلی این غذا به شمار می‌روند. در این غذای مخصوص شب یلدای زنجان حتما باید هسته‌های خرما گرفته شود و می‌توان خاگینه خرما را در فر یا بدون فر و در قابلمه تهیه کرد.
غذای محلی اراکی‌ها در شب یلدا
در لیست غذاهای خوشمزه محلی برای شب یلدا، در استان مرکزی، خوردن چغندر قرمز یا لبو در فصل پاییز طرفداران زیادی دارد و به شکل‌‌های مختلف در غذاهای متنوعی استفاده میشود. «آش لبو» به عنوان یک غذای سبک یا پیش غذای خوشرنگ در شب یلدا در شهر اراک پخته میشود.
رسم غذای شب یلدا در گیلان
اگر سری به گیلان و شهرهای اطراف آن زده باشید، می‌‌دانید که «خورش اناربیج» بین مردم این شهر چقدر معروف و پرطرفدار است. به انار بیج «سبزی فسنجان» هم گفته میشود، به این خاطر که طرز تهیه آن شبیه خورش فسنجان است.
در کنار خورش اناربیج، خورش انار و بادمجان هم از غذاهای شب یلدا در گیلان است که از زمان‌های قدیم خوردن آن در شب یلدا بین شمالی‌ها مرسوم بوده است. رودباری‌ها هم در این شب معمولا ماهی پلو درست می‌کنند. در این غذا، ماهی سرخ میشود و به تعداد افراد با برنج و همراه با «ترش تره» یا «سیر قلیه» سرو میشود.
«کوفته انار» و «مرغ ترش شمالی با سس انار»، «خورش انار مسما» و «خورش سیرابیج گیلانی» هم از دیگر غذاهای خوشمزه شمالی‌ها برای شام شب یلدا است. گیلانی‌ها یک تنقلات خوشمزه و سالم دیگر هم در کنار غذاهای شب یلدایشان قرار می‌دهند که «آوکونوس» نام دارد.
برای درست کردن آوکونوس، ازگیل خام در خمره‌های پر از آب نمک ریخته میشود و در هوای گرم گوشه اتاق نگهداری میشود. این خوراکی خوشمزه با گلپر و نمک خورده میشود.
رسم غذای شب یلدا در تهران
شام شب یلدا در تهران چیست؟ شاید جالب باشد بدانید که از قدیم تهرانی‌ها برای شام شب یلدا رسم و رسوم خاصی نداشتند، ولی در این شهر معمولا برای شب یلدا «سبزی پلو با ماهی» طبخ میشود. از جمله غذاهای شب یلدا تهرانی‌ها برای شام شب چله عبارتند از:
رسم غذای شب یلدا در سیستان بلوچستان
رسم شام شب یلدا در سیستان بلوچستان نیز همانند دیگر شهرهای ایران با به جا آوردن رسم و رسوم یلدایی و تدارک شام شب چله برگزار میشود. در این شب مردم سیستان بلوچستان هندوانه را همراه با پودری به نام «شیرینک» سرو می‌کنند.
این پودر از جوشاندن گندم نیم‌کوب و گوشت و تخمه هندوانه تهیه میشود و سپس زیر نور آفتاب خشک میشود. در نهایت نیز آن را پودر و الک می‌کنند و در کنار هندوانه سرو می‌نمایند. معروف‌ترین غذای سنتی شب یلدا در سیستان بلوچستان «چنگال» است.
این غذای محلی شب یلدا با استفاده از خرما، نان و روغن محلی تهیه میشود و برای روزهای سرد زمستانی پیش رو بسیار مقوی و مفید است. یک غذای معروف دیگر شب یلدا در سیستان و بلوچستان «دانکو» است. دانکو درواقع ترکیب برنج و کنجد است که با پودر خرما شیرین میشود. برخی در زبان محلی به این غذا «پشک» نیز می‌گویند
رسم غذای شب یلدا در کرمان
کرمانی‌ها نیز مانند دیگر شهرها، به رسم نیاکان خودشان، شب یلدا در خانه بزرگ هر خانواده دور هم جمع می‌شوند، سفره‌ای از «پته»، بر روی قالی کرمانی پهن می‌کنند و دور اتاق را پشتی‌های پته‌دوز قرار می‌دهند.
در میانه سفره نیز ظرفی از پسته، هنداونه، انارهای سیاه دانه روستاهای اطراف، شیرینی کلمپه به عنوان «شیرینی سنتی کرمان»، قهوه قوتو و تنقلات دیگر می‌گذارند. در این شب مردم آشی به نام «اوماچو» طبخ می‌کنند.
مردم کرمان از ساعات ابتدایی شب تا بامداد، دور هم جمع می‌شوند و شاهنامه خوانی می‌کنند و قصه‌های قدیمی مردم کرمان را نقل می‌کنند. غذاهای محلی شب یلدا در کرمان هم جایگاه ویژه‌ای در سفره یلدایی مردم این شهر دارند. غذاهای یلدایی شب چله در کرمان عبارتند از:
غذاهای شب یلدا در مشهد
لیست غذاهای سنتی مشهدی در شب یلدا، حسابی بلند بالا است. مشهدی‌ها نیز برای شام شب یلدا، یک یا چند غذای محبوب و شناخته شده این شهر را تهیه کرده و در دورهمی‌هایشان سرو می‌کنند.
غذاهای سنتی شب یلدا در مشهد شامل غذاهای زیر است:
همچنین هویج، گلابی، انگور، پرتقال، سیب، انار، زیتون سبز، خربزه و هندوانه، لبو یا چغندر پخته، شلغم پخته، پختیک یا لبوی خشک جزو شب چره‌ها و میوه‌های یلدایی در مشهد هستند. همچنین می‌توانید انواع تخمه، برگه زردآلو، برگه هلو (پخته)، گردو، کشمش، بادام و غیره را در میز یلدای مشهدی‌های پیدا کنید.
آش‌های مخصوص شب یلدا
آش مخصوص شب یلدا در شهرهای مختلف متفاوت است. اما برای شب یلدا آش چی بپزم؟ معمولا انواع آش مخصوص شب یلدا در شهرهای مختلف ایران شامل آش انار، آش کدو، آش لبو، آش خشیل، آش کلم، آش اسفناج، آش شله قلمکار و … هستند.
سوالات متداول
چه آشی را برای کنار شام شب یلدا سرو کنیم؟
در شهرهای مختلف برای شام شب یلدا، آش‌های محلی و بومی آن منطقه یا شهر، در سفره شام یلدا استفاده می‌شوند. در لیست آش مخصوص شب یلدا گزینه‌‌های زیادی را می‌توانید بنا بر سلیقه و دلخواه یا موادی که در دسترس دارید، انتخاب کنید. آش انار، آش اسفناج و چغندر، آش لبو و … پیش‌غذاهایی سبک، خوشمزه و کم‌هزینه برای شب یلدا هستند.
شب یلدا چی بپزیم؟
رسم غذای شب یلدا در شهرهای مختلف تا حدودی متفاوت است اما نکته مشترک، دورهمی و وقت‌گذرانی با اعضای خانواده و فامیل نزدیک در این شب سنتی است. در شام یلدا سعی کنید مصرف روغن و چربی را کاهش دهید. در پاسخ به سوال شب یلدا چی بپزیم پخت غذای شب چله شهرهای مختلف ایران که در این لیست است را می‌توانید امتحان کنید.
